De Europese schuldencrisis
 |
| Bron: De Tijd |
In de beperkte ruimte die een blog mij biedt is het quasi
onmogelijk om de gehele eurocrisis uit de doeken te doen. Maar beter dan het
kijken naar de oorzaken is het zoeken van oplossingen. Een mogelijk oplossing
die vandaag de dag veel geopperd wordt zijn zogenaamde euro obligaties. In
feite is dat geen nieuwe uitvinding maar eerder een formalisering van de
realiteit. Als je geld uitleent aan iemand of aan een overheid eis je daarvoor
een vergoeding. Om te beginnen wil je dat jou geld binnen zes of zeven jaar nog
altijd dezelfde koopkracht heeft. Je verkregen intrest moet zeker gelijk zijn
aan de inflatie. Daarnaast wil je ook een vergoeding daar nog eens bovenop.
Tenslotte had je met jou geld iets leuks kunnen kopen vandaag, een aankoop die
je uitstelt. Naast deze twee logische zaken spelen er ook nog enkele andere
factoren een rol bij het bepalen van de intrestvoet. Er is de zogenaamde
risicopremie. Als de kans groter is dat jou geld binnen zes jaar niet
terugbetaald wordt zal je meer interest eisen. Ten slotte is er nog de
wisselkoerspremie, als je geld uitleent in een vreemde munt en de verwachtingen
zijn dat deze munt daalt in waarde zal je wederom een hogere intrest eisen. Tel
dat alles samen en je hebt de geëiste rentevoet.
 |
| Bron: De Tijd |
de intrestvoeten. Om te beginnen kwam er
een ECB, een Europese Centrale Bank die een duidelijke inflatiedoelstelling
had. Dit kwam er onder druk van de Duitse Centrale Bank, een bank met een
aangeboren angst voor inflatie. De inflatie voor de gehele eurozone zou dicht
maar onder de 2% zijn. Voor onze intrest betekent dit meteen dat 2% de minimale
intrest is. Het wisselkoersrisico verdween met de euro natuurlijk ook. Deze
twee factoren verklaren meteen waarom kort na de invoering van de euro de rente
in heel wat lande zakten. Een land zoals Italië had de neiging om heel wat
inflatie te verzamelen waardoor de intrestvoeten daar hoog waren. Met de komst van
de euro verdween deze angst en kon de rente zakken. Bleef over: de risicopremie
en de standaard vergoeding die beleggers eisen. Aan deze laatste heeft de euro
niet gek veel verandert. Aan de risicopremie veranderde in het begin wel wat.
De zogenaamde spread bestaat nog altijd. Een spread is het verschil tussen twee
intrestvoeten van twee verschillende ontleners , de ene betaald 4% en de andere
3% dan is de spread 1%. Als het gaat om twee landen met dezelfde munt en een
gelijke inflatieverwachting dan is die 1% de risicopremie die men eist. Met
andere woorden, het land dat 3% betaald heeft minder kans om een afbetaling te
missen. Landen met een groot begrotingstekort hebben meer kans om in faling te gaan en moeten dus een hogere rente betalen.
 |
| Bron: De Tijd |
Op naar vandaag de dag. Vandaag betaald Duitsland quasi
niets om te ontlenen en betaald Spanje en Italië meer dan 7%. Dat verschil is
dus afkomstig van de risicopremie. Waarom kon Spanje dan enkele jaren geleden
wel lenen aan deftige intrestvoeten? Omdat de risicoperceptie is veranderd.
Duitsland heeft altijd al goedkoper geleend dan een land zoals Spanje, die
spread was er altijd al. Ze is alleen toegenomen. Alwaar de Duitse economie
floreert zit Spanje met een vastgoedcrisis. Beleggers vertrouwen Spanje minder
dan Duitsland. Want in feite deed Spanje het zo slecht nog niet de afgelopen jaren. Tot 2008 was het zelfs een uitblinker met een hoge staat van kredietwaardigheid. Alleen door zijn vastgoedcrisis en bijhorende bankencrisis hebben de markten ontdekt dat Spanje een reus op lemen voeten was alwaar de Duitse locomotief getrokken wordt door betrouwbare export van topproducten.
De oplossing voor het probleem is dus simpel, Spanje moet weer
het vertrouwen verkrijgen van de markten. Maar dit is zoals in het echte leven.
Vertrouwen opbouwen kost tijd, het kwijtspelen gaat snel. En tijd is kostbaar.
Dus stelt men een andere oplossing voor die simpelweg hierop neerkomt:
Duitsland leent het geld op de markten en ontleent het dan aan Spanje. Op dit
moment gebeurt dit reeds. Fondsen zoals het ESM halen nu redelijk goedkoop geld
op via de markten en lenen dit dan uit aan probleemlanden zoals Griekenland en
Portugal. Deze noodfondsen kunnen goedkoper lenen omdat de beleggers weten dat
Duitsland deels garant staat voor deze schuld, hun risico ligt dus lager en zo
ook de risicopremie die ze eisen. Iedereen
wint dan toch?
Wie zijn gat verbrand moet op de blaren zitten
 |
| Bron: De Tijd |
Stel, jij en je buurman kopen elk een huis. Jij leent
goedkoper dan je buurman en die laatste verliest zijn job, zou jij bereid zijn
om in zijn naam te gaan lenen? Het antwoord is nee, jij haalt er geen voordeel
uit. Je wilt dit alleen doen indien je buurman jou ook een beetje gunt. Vandaag
werken de noodfondsen zo. Die fondsen lenen goedkoop aan ongeveer 3% ze eisen
echter een rente van 3,5 van Griekenland. Het fonds maakt dus winst. Het
doet dit niet om winst te maken maar om
de landen te straffen. Ben je zo stout geweest dat de markten je niet langer
aan de snoeppot laten zitten dan zal ook de Europese Unie eventjes duidelijk maken
wie de baas is. Maar terug naar de kern van de zaak. Euro obligaties, dus
obligaties uitgegeven door de gehele Europese Unie, bestaan al. Enerzijds toen
het goed ging aanzagen de markten de gehele EU als één zone om te financieren,
met hier en daar een klein verschil. Vandaag bestaan er de fondsen die
hetzelfde doen. Met wederom een klein verschil tussen de landen onderling qua
risicopremie. Het verschil is dat de fondsen tijdelijk zijn en, zoals de naam
het zegt, alleen in nood ingrijpen. Terug naar het oude systeem waarbij de
markten alle eurolanden als gelijk behandelden gaat niet meer, dus kijkt men
naar de toekomst.
Je zit boven of onder het gemiddelde
 |
| Bron: De Tijd |
Eurobonds zou een systeem zijn waarbij alle landen samen
naar de markten gaan. De rente zou dan een soort gemiddelde zijn van de rente
die de landen nu betalen. Dit heeft voor de huidige sterke landen nadelen.
Duitsland zou zijn rente zien stijgen bijvoorbeeld. Deze paradox is de reden
waarom Merkel nee zegt. Het sterkste land zou meer moeten betalen en zwakke
landen zouden winnen bij eurobonds. Het is zoals het verhaal van de rivier die gemiddeld slechts één meter diep was. Je denkt deze veilig te kunnen oversteken maar op die ene plek waar de bodem twee meter diep zat verscholen verdrink je. Een mogelijke oplossing is dat men creatief
gaat werken. Niet alle schuld wordt in de pot gestoken. Bijvoorbeeld alleen 60%
van het BNP mag geleend worden via eurobonds. Een land met hoge schulden zal
dus nog altijd zelfstandig geld moeten zoeken op de markten aan een hogere
rente. Voor een land als België zou er ongeveer 140 miljard euro zelfstandig moeten worden opgehaald, terwijl Spanje plots maar 91 miljard euro moet gaan zoeken op de markten wat voor dit land een wereld van verschil zou maken.
Zullen euro obligaties de crisis oplossen? Nee dat niet
meteen, het zou wel een aanzet zijn om het
 |
| Bron: De Tijd |
vertrouwen te herstellen en
tenslotte draait alles hier rond. Solidair zijn is één zaak natuurlijk, het
gaat hier om meer. Geld uitlenen aan iemand is iets anders dan geld uitgeven.
Het geld is niet verloren, je krijgt het terug. Vaak zelfs meer dan je
uitgeleend hebt. Duitsland maar bijvoorbeeld ook België hebben reeds heel veel
geld in de noodfondsen gestoken. Als de betrokken landen hun
staatshuishouden
op orde krijgen dan krijgt België zijn geld terug, met een beetje winst. Het is
dus in ons allen voordeel dat landen als Spanje en Portugal zo snel mogelijk
weer zelfstandig naar de markten kunnen gaan tegen betaalbare rentes. Dit is
belangrijk omdat anders een schuldensneeuwbal in gang wordt gezet. Een
sneeuwbal die als een kleine bol van de berg begint te rollen neemt onderweg
nieuwe sneeuw op tot het uiteindelijk een niet te stoppen object wordt. Spanje leent
aan 7% en meer, dit betekent dat het land ieder keer dat het vandaag naar de
markten gaat zijn kosten ziet toenemen. Omdat zijn kosten toenemen neemt ook
het begrotingstekort toe waardoor het alsmaar meer moet gaan lenen en dus ook
meer interest moet betalen. Met euro obligaties kan Spanje waarschijnlijk weer
gaan lenen, of althans een deel van zijn schuld , aan betaalbare tarieven. En
dan kan hopelijk de weg van het herstel worden ingeslagen.