De schandvlek van financieel België: Dexia

 Bankieren voor beginners

 Een bank heeft een heel simpele taak, mensen die geld over hebben geven dit geld in bewaring bij de bank. Net omdat de mensen dit geld, tijdelijk, niet meer nodig hebben kan de bank met dit geld doen wat ze willen. Zolang de spaarder zijn geld niet komt ophalen tenminste. Geld op kasbons of termijnrekeningen staat daar meestal voor een bepaalde periode op, geld op spaarrekeningen kan ieder moment worden opgehaald. Het Gemeentekrediet was zo een bank. U plaatste uw geld op hun rekeningen en de bank bedankte u vriendelijk. In ruil voor het vertrouwen krijgt u interest. Maar wat doet de bank met dit geld?

Simpel, het geeft het aan mensen die het wel nodig hebben. Leningen hebben als grote voordeel dat de looptijden vast liggen. U leent op twintig of dertig jaar. Het renteverschil blijft bij de bank. De lokale spaarder geeft 100 euro, krijgt daarvoor 1,5% per jaar. De bank geeft dit aan iemand die een huis wilt kopen. Deze betaalt 5,5% per jaar. Die 4% is voor de bank. U begrijpt, hoe hoger de rente op de lening hoe hoger de winst voor de bank. En ook hoe meer je uitleent hoe meer winst. Want een huis kost geen 100 euro. Voor iedere 100 euro die u spaart kan een bank eenvoudig zelf geld gaan lenen. Ze houden 10 euro aan als reserve, die andere 90 euro mogen ze vrij gebruiken. Meestal kopen ze hiermee veilige leningen zoals staatsleningen. Deze staatsleningen deponeren ze dan bij een bank, jawel ook bankiers bankieren, waar ze dan met die 90 euro onderpand vaak tot 1.000 euro mogen gaan lenen. Die 1.000 euro geven ze dan aan die mens die zijn huis koopt. Indien u ooit u 100 euro terugvraagt komt er een heel systeem in gang. De bank verkoopt de lening van 1.000 euro voor bijvoorbeeld 950 euro aan een andere bank. Met die 950 euro betaalt de bank zijn eigen lening af. Die 50 euro verlies wordt goed gemaakt door het onderpand van 90 euro, daar blijft nog 40 euro van over. Samen met die 10 euro reserve zit de bank aan 50 euro voor jou 100 euro. Maar geen probleem, het leent gewoon die 50 euro tijdelijk bij een andere bank. Want morgen komt er wel iemand anders sparen. 

U bent nog mee? Het is belangrijk om te onthouden dat bankiers uw geld niet in een kluis houden, nee ze werken ermee. Ze gebruiken hiervoor hefbomen. Vrij vertaald haalt een bank geld op voor een korte periode(spaarrekeningen, dagleningen bij andere financiële instellingen,…) en leent ze dit uit voor een lange periode. Het verschil tussen de korte termijnrente en de langetermijnrente is de winst voor de bank. U voelt moeteen de problemen die kunnen opduiken. Deze vallen uit elkaar in twee termen: solvabiliteit en liquiditeit. Het eerste is wanneer diegene die leent voor een huis niet langer kan terugbetalen. De bank heeft die mens 1.000 euro geleend. Voor die 1.000 euro houdt de bank slechts 10 euro reserve aan, die 10 euro reserve is in feite het enige dat overblijft van uw geld op de spaarrekening. Indien die persoon die de lening niet meer kan terugbetalen voor meer dan 10 euro in gebreke blijft heeft de bank een probleem. Ze maakt dan verlies. Gelukkig houdt de bank meer aan dan 10 euro reserve.  Er is ook nog zoiets als eigen vermogen. Geld van de bank zelf, normaal is dit nogmaals een kleine 10 euro per 100 euro dat mensen sparen bij de bank. De solvabiliteit van de bank staat onder druk wanneer er per 100 euro meer dan 10 euro verliest wordt gemaakt. De solvabiliteit is nul wanneer er 20% verlies moet worden genomen op 100 euro.

De andere term is liquiditeit. Dit is complexer. U geeft 100 euro aan de bank, in theorie kan u die opvragen wanneer u wilt. Indien de bank u geld gewoon in een kluis zou houden is dit ook mogelijk. Maar de bank houdt slechts 10 euro in de kluis. Die andere 90 euro zit in het financiële systeem. In ons voorbeeld van daarnet kwam de bank 50 euro liquide middelen tekort, ze gaat dit lenen. Op het moment dat een bank niet langer kan terugbetalen in cash zit de bank met een liquiditeitsprobleem. In ons voorbeeld was er geen probleem, dit zou er wel zijn indien de bank niet had kunnen lenen op de markten.

Bankieren, hoe het niet moet

In de perfecte wereld zijn er geen liquiditeit of solvabiliteitsproblemen. Dit is ook logisch. Spaarders halen hun geld niet op, ontleners komen niet in de problemen en banken maken geen verlies. Gek genoeg was de gehele jaren 2000 dit het geval. Tot plots het fout ging. De aanleiding was niet de spaarders die hun geld afhaalden, het waren de mensen die geld leenden. Ze hadden namelijk te veel geleend, en konden niet meer terugbetalen. Daarom kwam er een mechanisme in gang. De bank had 1.000 euro gegeven en kreeg slechts 900 euro terug. Dit woog op de solvabiliteit van de banken, ze hadden namelijk 100 euro verlies. Net nog doenbaar zoals bleek uit ons voorbeeld. Alleen ze kregen geen 900 terug, maar soms maar 850 of in sommige gevallen zelfs niets. Deze solvabiliteitsproblemen doken overal op, de reden is simpel. 

Iedere bank had wel ergens een klant die niet meer kon terugbetalen. We hoeven hier niet te gaan graven in termen zoals CDO of CDS. Het volstaat om vast te stellen dat iedere bank op zijn balans wel enkele lastige klanten had staan. Het wordt nu tijd om richting Dexia te gaan in ons verhaal. U had daarnet 100 euro aan het Gemeentekrediet gegeven. Dit Gemeentekrediet deed daarmee iets speciaals. Ja het gaf van u geld een deeltje aan de lokale bakker, aan uw buurman die een wagen kocht en aan uw zoon die een huis kocht. Maar het grootste deel ging naar uw lokale burgervader. Overheden zijn speciale klanten. Als u een huis koopt betaalt u interest en kapitaal af. Dat wilt zeggen, na twintig jaar ben je schuldenvrij. Overheden zijn lastiger, die betalen alleen interest. Een obligatie wordt vaak terugbetaald met een nieuwe lening. Dexia, de opvolger van ons Gemeentekrediet, maakte obligaties voor lokale besturen. Uw stad wilt een zwembad bouwen, kostprijs een mooie 25 miljoen euro. Dexia leent dat geld aan de stad en krijgt daarop 5,5% interest. Na 25 jaar echter heeft de stad die 25 miljoen voor geen cent terugbetaalt, het zwembad maakt met moeite winst en dus moet de stad zijn lening hernieuwen. Dexia is met andere woorden een bank die geld uitleent op de wel heel lange termijn, op het randje  

van oneindig zelfs. U hoort mij al afkomen, mensen die geld gaan sparen doen dit meestal niet voor de oneindigheid. 

Ja Dexia had in Vlaanderen en in geheel België zelfs redelijk veel spaarders. Maar niet voldoende om al die geldhongerige overheden te voorzien van centjes. Dus deed Dexia wat iedere bank doet, het gaat geld gaan lenen. U 100 euro wordt er 1.000 en uiteindelijk zelfs 3.000. De reden dat Dexia zijn balans zo opblies is tweevoudig. Ten eerste, Dexia zat in een saaie sector. Overheden betalen niet gek veel interest aangezien ze aanzien worden als veilig. Het renteverschil tussen uw spaarrekening en die overheidsobligatie was een percent of drie, vier. Een bedrijf met lage marges heeft nogal vaak de neiging om een volume bedrijf te worden. Dexia wou dus vooral meer leningen uitschrijven. De tweede reden is simpel, Dexia zat in een saaie sector. Overheden zijn altijd op zoek naar meer geld en toch gaan ze niet failliet. Indien er eens een spaarder zijn geld kwam ophalen kon Dexia eenvoudig een deel van zijn lening verkopen aan derden.

Deze bank misdeed in dit geval niet veel, het deed alleen meer dan het aankon. Het hield zich aan de regels van het bankieren, geld ophalen en uitlenen, en het deed dit zelfs op een veilige manier. Het stak zijn geld vooral in de zakken van goede terugbetalers. Echter het stak meer geld in de zakken van anderen dan het zelf had. Dexia kreeg een liquiditeitsprobleem.

En toen was de pomp droog

Dit zijn niet de absolute cijfers, die komen later. Maar wederom een voorbeeld. Dexia haalt, vooral in Belgie, een goede 100 miljard euro spaargeld op. Normaal zou het hiervan 10 miljard reserve moeten aanhouden, maar de bank is tevreden met 1 miljard. Het gebruikt die overige 99 miljard om ongeveer 300 miljard euro geld zelf te lenen. Dexia leent dus geld, niet alleen bij de klanten maar bij andere banken. Het gebruikt hiervoor ons geld. Echter banken en lange termijn is dertig dagen. Banken lenen elkaar onderling nooit voor periodes van tien jaar, maximaal eens een jaar. Dexia moet dus om de zoveel dagen geld gaan lenen bij andere banken. Het geeft wel 300 miljard euro aan lening weg, de gemiddelde looptijd bedraagt twintig jaar. Om de dertig dagen met Dexia bij andere banken 200 miljard euro gaan lenen om ervoor te zorgen dat zijn klanten, de overheden, een mooie twintig jaar lang hun geld mogen bijhouden. Er is echter een probleem. Dexia gaf zijn zuur geleend geld niet alleen uit aan lokale overheden maar ook aan landen zoals Griekenland, Spanje en Italië. U hoort mij al komen op mijn kousenvoeten. Dexia had, als deel van die 300 miljard, ook een beetje geld, neem nu 30 miljard, aan landen gegeven die niet langer als kredietwaardig werden beschouwd. Vrij vertaald, niemand geloofde erin dat binnen twintig jaar dat land zijn volledige schuldenberg zou kunnen terugbetalen. Stel dat Dexia een verlies moet nemen van 20% op dit bedrag. Zoals we geleerd hebben weegt dit op de solvabiliteit. Die bedroeg bij Dexia een goede 10 miljard euro voor die gehele berg van 300 miljard. Als we ventjes 20% nemen op die 30 miljard PIGS leningen zitten we aan een mooie 6 miljard. Van dat eigen vermogen blijft plots niet veel meer over. Maar goed dit zit nog net snor, het is nipt maar haalbaar. Erger is het dan Dexia niet langer in staat is om zomaar vlotjes die obligaties ten gelden te maken. Want meestal staan deze op verlies. Stel, Dexia heeft zijn geld ontleend aan Dendermonde, deze prachtige gemeente heeft beloofd dat ze het zeker, binnen twintig jaar, allemaal gaat terugbetalen. Echter zoals we gezien hebben heeft Dexia zijn geld zelf geleend. Bank A, die het geld gegeven heeft voor 30 dagen, maakt zich wel zorgen over zijn centjes. Het weigert dus te lenen aan Dexia zonder bikkelharde garanties. Het bijna solvabiliteitsprobleem wordt een liquiditeitsprobleem. En dit vormt een groot probleem voor een bank wiens modus operandi volledig gebaseerd is het op lenen van geld op korte termijn.

De Deux Ex Machina

Het probleem bij Dexia was dubbel. Enerzijds ging de bank haast zeker failliet omdat het niet meer kon lenen op korte termijn. Bank is in feite verkeerde naam. Dexia is een holding, met in feite twee belangrijke dochters. Dochter één is de schone, die dochter die piano speelt en paardrijd. Dexia Bank België haalt het geld binnen, niet de winsten maar wel de spaargelden. Een deel blijft in de bank zelf en gaat naar lokale leningen zoals de bakker. Het merendeel echter gaat via de moeder naar de zus, Dexia Credit Local. Dit monster van de familie staat niet op eigen benen maar teert volledig op de familie. Het geeft alleen maar geld uit. Hierin zitten al de leningen aan de overheid en de obligaties.  De holding zou dus failliet gaan en de bank meeslepen. De oplossing  om de bank te redden was goed, alleen hiermee loste je probleem twee niet op. De bank was gered, het spaargeld dus, maar nog niet helemaal. Zoals gezegd leende Dexia vooral geld bij andere banken, maar ook al ons spaargeld werd ingezet om de overheden van centjes te voorzien. Dexia holding had dus leningen uitstaan bij de bank, en als de holding dus zou omvallen zou die de bank meeslepen. Daarom vond men het systeem van staatswaarborg uit. Indien Dexia zijn leningen niet zou kunnen terugbetalen dan zou de overheid dit doen voor Dexia. De vraag is dus of Dexia Holding in de problemen zou komen. Het heeft zijn geld vooral gestoken dus in overheden, op de Griekse obligaties is het zijn geld al kwijt. Op de andere obligaties is er vooral onzekerheid. Maar zelfs indien die alles mooi terugbetalen op vervaldag, de holding moet iedere dertig dagen een pak geld gaan lenen. De dag dat de holding niet meer kan lenen is het gedaan. Op dit moment is die dag er al een paar keer geweest en heeft de ECB en de Nationale Bank van België ter hulp geschoten, de vraag is hoe vaak de holding nog door het oog van de naald kan kruipen.

De situatie

Dexia Holding, wat op de beurs staat, is een lege doos. Het vehikel leent geld op korte termijn, met een staatswaarborg, om alzo aan zijn verplichtingen op lange termijn te voldoen. Zoals gezegd maakt de bank winst doordat korte termijn rente lager is dan lange. Dit is echter niet meer het geval. Enerzijds  lenen de banken steeds duurder aan Dexia, anderzijds moet Dexia betalen voor de waarborgen. Dexia holding is nog lang niet op het droge, de kans op een ramp is hierbij groot. Indien dit gebeurt kost het ons Belgen allemaal massaal veel geld. Triggers hiervoor zijn problemen bij een nieuw euroland(Portugal, Spanje…) of een probleem bij de lokale overheden in Frankrijk of België. Positieve triggers zijn er bijna niet.

Belfius, de nieuwe naam voor Dexia Bank Belgie is wel veilig. Ten eerste is de lijn richting de holding bijna doorgesneden en ten tweede het is een gezonde bank. Zoals gezegd deed die bank wel wat het moest doen, het was vooral de moeder en de zus die risico's namen. U spaargeld is veilig bij die bank, en indien de bank winst maakt vloeit die naar de overheid. En het ACW.

En de schoonheidsprijs…

Gaat niet naar Dexia. Hun bedrijfsprofiel was op zijn zwak gezegd risicovol, toch leek de bank zichzelf te verkopen als een huis van vertrouwen. Zijn aandeelhouders speelden dit spelletje mee. Arco en de Gemeentelijke holding zijn ten onder gegaan aan hun grootheidswaanzin. Ethias heeft de afgrond gezien maar lijkt gered. Dat de overheid de hele inboel moest redden is normaal, spaargeld mag niet verloren gaan. Maar de kost is enorm. Indien de holding  in slecht weer terechtkomt kan ons Belgen dit meerderen tientallen miljarden kosten. Men spreekt over 90 miljard euro in de media maar gelukkig is dit een overdrijving. Indien ze geen cent meer kunnen verdienen aan hun obligaties dan pas is de factuur zo groot. De kans hiertoe bestaat natuurlijk maar ze is gelukkig klein. Echter de redding van Arco is een ander paar mouwen. Dit miljard euro had de overheid zichzelf kunnen besparen. Voor meer informatie hierover kan u terecht in mijn artikel van enkele maanden geleden:Arco en Cera

Ow en voor de mensen met nog aandelen Dexia, slikken dat verlies. Dexia holding is hoe je het ook draait of keert een vogel voor de kat, hoop niet op een hogere prijs. Ja het aandeel kan nog bokkensprongen maken maar in theorie maakt dit voor u niet uit. Als u ooit gekocht heeft aan 15 euro zal u verlies ofwel 99% ofwel 97% zijn. Liever nu slikken dan later.

Read more ...